حدود یک ماه از گشایش گفت‌وگوهای صلح مستقیم می‌گذرد اما تا هنوز هیئت‌های دولت افغانستان و طالبان بر سر طرزالعمل مذاکرات اصلی به توافق نرسیده‌اند. نه تنها کارشیوه مذاکرات مستقیم تا هنوز مشخص نشده است بلکه گزارش‌ها تا روز دوشنبه (21 میزان) حکایت از بن‌بست می‌کرد. گزارش‌ها می‌رساند که گروه‌های تماس حکومت و طالبان حتی حدود 12 روز همدیگر را ندیده بودند؛ بنابراین بن‌بست یا عدم توافق طرفین در باره کارشیوه مذاکرات اصلی به یکی از مسایل چالش‌آفرین در برابر مذاکرات اصلی مبدل شده است. هرچند شب 21 میزان به گفته سخن‌گویان هیئت‌ها تماس میان گروه‌های تماس بار دیگر برقرار شده است اما اختلافات همچنان پا برجاست. بر اساس گزارش‌ها تأکید طالبان بر مبناقرارگرفتن توافقنامه امریکا – طالبان به یکی از مسایل بسیار چالش‌زا مبدل شده است. دولت این نمی‌پذیرد و طالبان اصرار می‌کند. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا طالبان بر مبناقرار گرفتن توافقنامه امریکا – طالبان در مذاکرات صلح اصلی تأکید می‌کنند؟ به عبارت دیگر چه نفعی در توافقنامه امریکا – طالبان برای طالبان نهفته است که این گروه از آن دست بردارد نیست؟ و برعکس چه ضرری متوجه دولت و مردم افغانستان است که دولت آن را نمی‌پذیرد؟
علی حسینی، خبرنگار بی بی سی به پرسش‌های بالا پاسخ داده که قرار زیر است:
اختلاف بر سر مبنای مذهبی مذاکرات و پذیرش توافقنامه دوحه بین ایالات متحده امریکا و طالبان به‌عنوان ناظر بر مذاکرات فعلی قطر نشست‌های دوجانبه را با “بن‌بست” مواجه کرده است؛ گرچه هر دو طرف با استفاده از کلمه بن‌بست موافق نیستند و می‌گویند: وضعیت با یک نوع رکود مواجه شده است.
به باور بسیاری در مثلث طالبان، امریکا و دولت افغانستان، بیشترین فایده از این توافقنامه را طالبان به دست آورده‌اند و کمترین فایده از آن دولت افغانستان شده است.
طالبان می‌گویند که توافقنامه صلح این گروه با امریکا، زمینه مذاکرات صلح افغانستان در قطر است.
به گفته حبیب‌زاده سمنگانی، فعال رسانه‌یی نزدیک به طالبان “توافقنامه دوحه اعتبار جهانی دارد و با حضور نمایندگان تقریباً ۳۵ کشور امضا شده و مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد است؛ این‌که “اداره کابل” نمی‌خواهد اساس مذاکرات بین‌الافغانی، پیمان دوحه باشد، به این دلیل است که می‌خواهند حیثیتش کم نشان داده شود و آن‌را توافق‌نامه‌ای بین امریکا و یک گروهک کوچک عنوان کنند.”
به گفته آقای سمنگانی اگر توافقنامه دوحه مبنای مذاکرات قطر در نظر گرفته نشود، در این‌صورت این توافقنامه به دو بخش خلاصه می‌شود؛ یکی این‌که طالبان نمی‌گذارند از افغانستان علیه امریکا و هم‌پیمانانش سوءاستفاده شود و دیگر این‌که نیروهای امریکا از افغانستان خارج شوند. در این‌صورت موقف طالبان این خواهد بود که چون هنوز نیروهای خارجی در افغانستان حضور دارند و “اشغال” دوام دارد، پس تاکنون فرصت گفت‌وگوهای بین‌الافغانی نرسیده است.
موافقتنامه میان امریکا و طالبان در ۱۰ حوت سال گذشته امضا شد.
توافقنامه دوحه و انتخابات امریکا
به گفته سمیع‌الله یوسفزی، خبرنگار افغانستانی که مسائل جنگ و صلح افغانستان را از نزدیک دنبال می‌کند، نگرانی طالبان پیروزی جو بایدن، رقیب انتخاباتی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکاست.
انتخابات امریکا تا دو هفته دیگر، در تاریخ ۳ نومبر برگزار می‌شود.
آقای یوسفزی می‌گوید طالبان باور دارند که پیروزی ترامپ به معنای این است که روند صلح و توافق صلح این گروه با طالبان دچار مشکل نخواهد شد و به سرانجامی می‌رسد، اما اگر احیاناً بایدن وارد کاخ سفید شود، مسئله‌ای نگران‌کننده برای طالبان خواهد بود؛ چرا که جو بایدن در زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما بر سر شماری از سیاست‌گزاری‌هایی کار می‌کرد که بخشی از آن مقاومت علیه “تروریزم” در بیرون از مرزهای امریکا بود.
به نظر می‌رسد که همین نگرانی از انتخابات امریکا پشت میز مذاکرات در قطر هم بی‌تاثیر نبوده و از این‌رو طالبان اصرارشان بر این است که توافق دوحه ناظر بر مذاکرات فعلی قطر باشد، با این اقدام موضع‌شان در مذاکرات قطر بیشتر مستحکم خواهد شد.
ادامه رهایی زندانی‌ها
مفاد توافقنامه دوحه آن‌طور که در قطر برنامه‌ریزی‌شده بود در کابل تطبیق نشده است.
قرار بود که پنج هزار زندانی طالبان قبل از ۱۰ مارچ ۲۰۲۰ آزاد شوند اما دولت افغانستان چنان با تعلل در این زمینه اقدام کرد که پنج ماه بعد عملی شد. بر اساس توافقنامه دوحه علاوه بر رهایی پنج هزار زندانی طالبان و یک هزار زندانی نیروهای امنیتی، هر دو طرف ظرف سه ماه باید تمامی زندانی‌های یکدیگر را رها می‌کردند. این روند اما تاکنون آغاز نشده است.
با قاطعیت می‌توان گفت که دولت با اکراه تمام بیش از پنج هزار زندانی طالبان را آزاد کرد. طالبان می‌دانند که در گرماگرم مذاکرات قطر و جنجال‌های زیاد مربوط به آن، اگر به توافقنامه دوحه بی‌توجهی شود، از رهایی زندانی‌های باقی‌مانده این گروه خبری نخواهد بود. به ویژه این‌که در گذشته دولت پنج هزار زندانی طالبان را با اما و اگرها و تاخیر زیادی آزاد کرد. در حال حاضر گفته می‌شود که نزدیک به هشت هزار زندانی این گروه در بند دولت هستند. به همین دلیل تاکید می‌کنند که توافقنامه دوحه مبنای مذاکرات قطر باشد.
موارد دیگری هم در توافقنامه دوحه مربوط به مذاکرات بین‌الافغانی وجود دارد که به نفع طالبان است و این گروه با استفاده از آن می‌تواند به مراتب بیشتر از گذشته از توافق دوحه سود ببرد؛ از جمله این‌که با آغاز مذاکرات صلح در قطر امریکا باید تحریم‌ها علیه اعضای گروه طالبان را بررسی کرده و در صورت پیشرفت در این “مذکرات بین‌الافغانی”، تحریم‌ها علیه طالبان برداشته شود.
مورد دیگر این است که بر اساس توافقنامه دوحه امریکا و طالبان در پی ایجاد روابط مثبت با یکدیگر هستند و گفته شده که انتظار می‌رود روابط “دولت اسلامی جدید افغانستان” که پس از مذاکرات بین‌الافغانی ایجاد خواهد شد، با امریکا مثبت باشد. فارغ از این‌که هیئت دولت افغانستان نیز طرفدار اسلامی‌بودن نظام آینده افغانستان است، اما مشخص است که نوعیت نظام را قبل از آن‌که در مذاکرات بر سر آن حتی کلمه بیان شود، امریکا و طالبان و به احتمال نزدیک به یقین به توصیه طالبان چند ماه پیش نهایی کردند.
در ۱۰ حوت سال گذشته زمانی‌که ملابرادر، معاون گروه طالبان و زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا در مذاکرات هجده ماه با حضور مایک پومپئو، وزیر خارجه این کشور توافقنامه صلح را امضا کردند، شیرمحمد عباس استانکزی، رئیس وقت دفتر سیاسی طالبان در قطر این امضا را امضای “خروج نیروهای اشغالگر و پیروزی طالبان” عنوان کرد. باتوجه به این نوع نگاه به توافق دوحه و رابطه امریکا و افغانستان از دید طالبان، مشخص است که مبنا قراردادن آن در مذاکرات جاری تا چه اندازه موضع طالبان در تاخت علیه هیئت دولت افغانستان را قوی‌تر خواهد ساخت.
از دید یکی از اعضای هیئت افغانستان در قطر، اصرار طالبان در این زمینه از آن‌جهت است که آنها می‌توانند با استفاده از آن قرائت خود را حاکم سازند و اگر قرارداد دوحه ناظر بر مذاکرات قطر نباشد “قرائت آنها می‌شکند”.
بر اساس توافقنامه دوحه علاوه بر رهایی پنج هزار زندانی طالبان و یک هزار زندانی نیروهای امنیتی افغان، هر دو طرف ظرف سه ماه باید تمامی زندانی‌های یکدیگر را رها می‌کردند که این روند تاکنون آغاز نشده است.
