کابل، افغانستان- یک سارنوال نظامی که تصور می‌کرد هیچ افتخاری بالاتر از حمایت از قانون نیست، پزشکی که خانواده‌اش را برای فراگیری پزشکی تشویق می‌کرد، روزنامه‌نگاری که مسئولان را به پاسخگویی وا می‌داشت و یک فعال حقوق بشر که سعی در مبارزه با فقر در زادگاهش داشت، همزمان با ورود فصل زمستان، در ظرف چند هفته از سوی افراد مسلح ناشناس به قتل رسیده‌اند.
مرگ این افراد نظر اجمالی به قتل‌های افراد حکومتی و غیر حکومتی در افغانستان است که طی ماه‌های گذشته آماج قرار گرفته‌اند. ادامه انفجارها و حملات مسلحانه، برای کسانی که در کابل، پایتخت و دیگر شهر و ولایت‌های افغانستان زندگی می‌کنند، زنگ خطر جدی است که یک نسلی از افغان‌ها به صورت روشمند به قتل می‌رسند.
وزارت داخله افغانستان رقم دقیق از حملات تروریستی یک سال گذشته به دست نمیدهد، اما نیویورک تایمز قتل دستکم ۱۳۶ غیرنظامی و ۱۶۸ نیروی نظامی افغانستان را در سال گذشته به ثبت رسانیده است؛ بدتر از هرسال دیگر جنگ [در افغانستان]. در این حملات، بیشتر کارمندان ملکی، اعضای رسانه‌ها، فعالان حقوق بشر و نیروهای نظامی پیشین و برحال را آماج قرار گرفته‌اند.
ادامه حملات بر جان غیر نظامیان، نشان‌دهنده تغییر جهت حمله طالبان به جان کارکنان عالی رتبه دولتی، به سمت فعالان جامعه مدنی است؛ قتل‌های که البته اکنون کسی مسئولیت آنرا بر عهده نمی‌گیرد.
ادامه قتل و کشتار در افغانستان و نگرانی مردم از آن همزمان با آن است که ایالات متحده برای خروج کامل نیروهایش از افغانستان پس از ۲۰ سال جنگ، آمادگی می‌گیرد. موضوعی که احتمالِ ادامه خشونت‌ها، آشوب و بی‌نظمی را در این کشور افزایش میدهد.
شماری از مقام‌های دولتی افغانستان بدین باورند که طالبان می‌خواهند همزمان با حملات منظم‌شان بر پوسته‌های نیروهای دولتی در مناطق تحت کنترل دولت، با موج جدیدی حملات هدفمند، ترس و نگرانی را افزایش داده و ناتوانی دولت را در میز مذاکره به نمایش بگذارد.
اما بعضی مقام‌های دولتی معتقد اند که شماری از این حملات توسط جناح‌های مختلف سازماندهی می‌شود؛ جناح‌های سیاسی خارج از گروه طالبان که با ایجاد آشوب می‌خواهند وضعیت این کشور را هرج و مرج نشان دهند و تصویری از افغانستانی نسل‌های قبل به نمایش بگذارند که در آن غیر نظامیان به قتل می‌رسیدند.
فصل جدید ارعاب و خشونت پس از توافق ۲۹ فبروری گروه طالبان با ایالت متحده امریکا آغاز شد و همزمان با مذاکرات صلح هیئت افغانستان با گروه طالبان در قطر، ادامه میابد. فاز بعدی این مذاکرات، قرار است به روز سه شنبه از سر گرفته شود. آجندای دور بعدی مذاکرات، بحث بر سر تقسیم قدرت و تعیین حکومت آینده گفته شده است. به نظر می رسد هدف این حملات، ایجاد رعب و وحشت در جامعه افغانستان برای تسلیم شدن در برابر هر شرایطی از مذاکرات باشد، خواه یک توافق صلح یا جنگ داخلی باشد.
به اساس اطلاعات تایمز، در نیمه اول سال گذشته، حملات تروریستی بر آگاهان مذهبی و دینی در مناطق دور دست و ولایات متمرکز بود. ادامه خونریزی سپس به شهرها کشید و جان دادستان‌های نظامی، فعالان جامعه مدنی و روزنامه‌نگاران را گرفت.
به قول اعضای فامیل قربانیان، گاهی قربانیان از سوی افراد ناشناس تهدید شده‌اند که از ادامه کارشان دست بردارند، گاهی نیز بدون تهدید به قتل رسیده‌اند. وزارت داخله به شماری از سازمان‌های خبری هشدار داده است که یا امنیت کارمندان‌شان را تأمین کنند و یا دروازه دفتر خویش را ببندند. تاکنون چندین خبرنگار افغانستان این کشور را به دلایل امنیتی ترک کرده‌اند. یک انجمن محلی روزنامه‌نگاران پس از قتل مسئول یک رادیو محلی در غور در روز اول سال نو میلادی، از دیگر خبرنگاران خواسته است تا خبرهای حکومت را تحریم کنند.
نرگس نورزی فروزان همسر یک دادستان نظامی که در ۶ دسمبر در کابل ترور شد، می‌گوید: «زمانی که او از تهدیدها علیه جان خودش صحبت کرد، من نگران شدم. اما او مرا به آرامش دعوت کرد و افزود که من به کسی ضرر نرسانیده‌ام، چرا کسی بخواهد به من ضرر برساند؟» وی افزود: «زمانی که چهارساله بودم، پدرم را مجاهدین به جرم اینکه در دولت کار می‌کرد و به هیچ کسی ضرر نرسانیده بود، به قتل رسانیده‌اند. و حالا ۳۰ ساله هستم که همسرم را در یک حمله دیگر از دست میدهم».
یک مقام دولتی افغانستان که نمی‌خواهد از وی نام برده شود در گفت‌وگو با تایمز گفته است که حملات اخیر عمدتاً به دو صورت انجام می‌شود: تیراندازی با اسلحه و بمب‌های دست‌ساز که معمولاً با استفاده از مواد منفجره پلاستیكی و آهنرباهای قدرتمند مونتاژ می‌شوند. آهنربا به مهاجم این فرصت را میدهد که به راحتی بمب را در موترها جاسازی کنند.
عبدالقیوم برادر داکتر نظیفه ابراهیمی، سرپرست اداره صحت زندانیان که در ۲۲ دسمبر با چهار تن دیگر در یک بمب‌گذاری بر موتر حامل آنها کشته شدند، به وی در مورد وضعیت نامطلوب امنیتی هشدار داده بود. اما داکتر ابراهیمی به وی گفته است: «برادر، من مسئول داکترها هستم، مستقیم با بیماران سر و کار ندارم، کسی به من آسیب نخواهد رسانید». به قول عبدالقیوم، داکتر نظیفه ابراهیمی خود را به کارش وقف کرده بود. «وعده داده بود که به مردم خدمت می‌کند و به وعده اش عمل کرد».
همزمان با اینکه هیچ گروهی مسئولیت حمله بر جان داکتر ابراهیمی را بر عهده نگرفت، امریکا و مسئولان نیروهای امنیتی افغانستان ادعا کرده‌اند که طالبان یک گروهی سومی را ایجاد کرده‌اند که حملات هدفمند تروریستی را در سراسر کشور راه اندازی می‌کنند.
احمدضیا سراج، رییس عمومی امنیت ملی افغانستان اخیراً در پارلمان این کشور گفت که امنیت ملی ۲۷۰ تن را بازداشت کرده که عضویت «کاروان عبیده» را داشته و در حملات اخیر نقش مستقیم داشته‌اند. [به اساس گفته رئیس امنیت ملی افغانستان، کاروان عبیده شاخه‌ای از گروه طالبان اند که وظیفه ترور خبرنگاران، فعالان مدنی، چهره‌‌های با نفوذ سیاسی و کارمندان دولت را دارد].
برای طالبان، هدف از این حملات احتمالاً دو برابر است: کاهش اعتماد عمومی نسبت به دولت و از بین بردن کسانی که ممکن است با تفسیر این گروه از عدالت و حکومت مخالفت کنند، به خصوص در ارتباط به نسخه‌ای از دولت اسلامی تندرو آنها که در دهه ۱۹۹۰ حاکمیت می‌کرد و ناقض حقوق بشر دانسته می‌شد.
اما این گروه هرگونه دست داشتن در این حملات را رد می‌کند. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان می‌گوید: «کارکنان غیر حکومتی، نهادها و سازمان‌های ملکی و فعالان جامعه مدنی و مردم عام هرگز هدف حمله ما نبوده است و مجاهدین نقشی در قتل آنها ندارند. ما این حملات را محکوم نموده و دست داشتن در آنرا رد می‌کنیم».
در حالیکه طالبان دست داشتن در این حملات را رد می‌کنند، اما شماری از افغان‌ها انگشت انتقاد خود را به سمت شماری از نهادهای حکومت بلند می‌کنند که ممکن است تحت نام دولت اسلامی، از این حملات بهره ببرند.
دولت وزیری، جنرال پیشین و تحلیلگر نظامی افغانستان می‌گوید: «قاچاقچیان مواد مخدر، غاصبان زمین، مقامات فاسد و کسانی که مخالف برنامه‌های اصلاحات دولتی هستند نیز در پشت این حملات قرار دارند. آنها می خواهند مذاکرات صلح فروپاشیده و حتی از یک جنگ داخلی حمایت کنند، زیرا هر چه هرج و مرج و جنگ در این کشور بیشتر باشد، منافع آنها نیز بیشتر خواهد شد.»
در حال حاضر، علارغم وعده‌های مکرر مسئولان حکومت برای رسیدگی به پرونده قتل‌های هدفمند، به نظر میرسد که دولت افغانستان در کاهش یا توقف این حملات ناتوان بوده است.
در ۲۱ دسمبر، رحمت الله نیکزاد، یک خبرنگاران آزاد که برای آسیوشیتدپرس و الجزیره کار کرده بود، در ولایت غزنی آماج حمله تفنگداران ناشناس قرار گرفته و کشته شد. به دنبال آن در ۲۴ دسمبر فرشته کوهستانی یک فعال حقوق بشر همراه با برادرش در نزدیکی خانه اش در ولایت کاپیسا کشته شدند. خانم کوهستانی چندی پیش در صفحه فیسبوکش نوشته بود که مقام‌های امنیتی در برابر تهدیدهای موجود علیه جان وی بی‌اعتنایی کرده‌اند. روئیین حبیبی، برادر دیگر خانم کوهستانی می‌گوید: «وی برای حقوق مردم و آینده بهتر افغانستان مبارزه می‌کرد».
این نوع خشونت یادآور قتل و ناپدید شدن افغان‌هایی است که در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ در پیشاور پاکستان کار می‌کردند. در حالی که افغانستان درگیر جنگ داخلی بود، آن طرف مرز، زنان، روشنفکران و شخصیت‌های سیاسی و مذهبی که بسیاری از آنها با سیاست‌های گروه‌های شورشی اسلام‌گرا که پس از شکست شوروی در سال ۱۹۸۹ به قدرت رسیدند، مخالف بودند، بازداشت یا کشته شدند. آدم ربایی و قتل هزاران نفری که علیه رژیم کمونیستی افغانستان صحبت می‌کردند، در سال‌های قبل از آن نیز، کاملاً مستند بود.
آنچه که شهرزاد اکبر، رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان امروز از آن وحشت دارد – جدا از کشته شدن – این است که این مرگ‌ها بیش از آنچه که در گذشته بوده، برای جامعه بین المللی تبدیل به «پرازیت سفید» شود. به قول وی، به نظر می رسد که زندگی افغان‌ها از نظر بسیاری از مردم جهان ارزشی ندارد. وی می‌افزاید: «ما می‌میریم، یک توئیت کرده و به راحتی از آن می‌گذارند. تنها چیزی که در روند صلح برای افغان‌ها اتفاق افتاده این است که آنها قبلاً می‌دانستند قاتلان آنها چه کسانی هستند و اکنون اما نمی‌دانند».
توسط: فهیم عابد و توماس گیبونس-نف
منبع: نیویورک تایمز
ترجمه: حمید فرهادی
