در این گفتگو، گرداننده لطف الله نجفی زاده با شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان، در رابطه با روند صلح افغانستان، روابط افغانستان و پاکستان، روابط پاکستان با طالبان، روابط پاکستان با هند و موضوعات مرتبط دیگر، بحث کرده است.
متن کامل:
سالهاست که پاکستان در محور بحث های جنگ افغانستان است. امروز هم در محور بحث صلح. این همسایه بی بدیل آنچه را که برای خود خواسته، برای همسایه اش هم خواسته است؟ سیاست های پاکستان برای افغانستان و منطقه چگونه شکل می گیرد و به چی قیمتی؟ آیا فرصتی برای همزیستی مسالمت آمیز میان افغانستان و پاکستان به پیش آمده است؟ مسوولیت های هر دو کشور چیست؟ مهمان امروز من در این گفتگو شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان است.
نجفی زاده: شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان، سپاس از وقت تان.
قریشی: سپاس.
نجفی زاده: بیایید از خبر خوب آغاز کنیم. شما می‌گویید که راهکار پاکستان در برابر افغانستان تغییر کرده است، چی چیزی واقعاً تغییر کرده است؟
قریشی: ببینید، چیزی که تغییر کرده است راهکار پاکستان است. ما می‌خواهیم که افغانستان با صلح و با ثبات باشد به خاطری که ما احساس می کنیم که افغانستان صلح آمیز و با ثبات برای ما اتصال منطقه یی وسیع را فراهم می‌کند. اگر به دنبال امنیت اقتصادی هستید، اگر به دنبال سرمایه گزاری و توسعه روابط تجاری دوجانبه و منطقه هستید، این تنها می تواند با صلح فراهم شود. صلح و ثبات در افغانستان تنها نیاز افغانستان نیست، بل خواست پاکستان نیز است. ما از آن سود می بریم.
نجفی زاده: آیا سیاست گذشته پاکستان نبوده است؟
قریشی: همیشه این گونه بوده است.
نجفی زاده: پس چه چیزی تغییر کرده است؟
قریشی: چیزی که تغییر کرده است راهکار جهان است. مردم به این باور بودند که صلح می‌تواند از طریق راه حل نظامی به دست آید. این گونه نشد. ما سال هاست که تأکید می‌کنیم که جنگ افغانستان راه حل نظامی ندارد. چیزی که تغییر کرده است راهکار تازه است که چیزی که نیاز است یک راه حل سیاسی از راه گفتگو است که ما طرفدار آن بودیم. این فضای بین المللی تغییر کرده است و این فضا را برای صلح قاطع تر از هر زمان دیگر ساخته است.
نجفی زاده: یوسف رضا گیلانی نخست وزیر پیشین پاکستان یکبار در پارلمان پاکستان گفت که در این کشور حکومتی در درون حکومت است که حکومت غیرنظامی این جا را نمی گذارد تا کارش را انجام دهد. آیا این تغییر کرده است؟
قریشی: از دید من، زمانی که آقای گیلانی این گفته ها را بیان کرد، خارج از ملاحظات سیاسی بود و به عنوان نخست وزیر، او باید می دانست که او رییس اجرایی این کشور است و رییس اجرایی این کشور بر اساس قانون اساسی تمام نهادها را اداره می کند و تمام نهادهای حکومت در سایه قانون اساسی فعالیت می کنند و گزارش می دهند و او رییس اجرایی کشور است. من به نماینده گی از نهادها می توانم صحبت کنم که و این که کارها امروز چگونه به پیش می روند. همه نهادها در هماهنگی با حکومت کار می کنند، ما یک دید داریم، ما مشوره ها انجام می دهیم، و از همه نهادهای دولتی دیدگاه شان را می خواهیم و سپس این نهادها پالیسی حکومت را عملی می کنند.
نجفی زاده: درست. پس پاکستان طرفدار یک افغانستان با ثبات، دیموکراتیک و مستقل است؟
قریشی: قطعاً.
نجفی زاده: و آیا این تنها با یک دولت رهبری شده از سوی طالبان در افغانستان ممکن است؟ آیا باید این گونه باشد؟
قریشی: نه، نه، نه. این بر مردم افغانستان است که تصمیم بگیرند که کی بر آنان حکومت کند و این که چگونه ساختار سیاسی را افغانستان می خواهد؟ این تصمیم شماست. این تصمیم مردم افغانستان است. چیزی که ما می گوییم این است که شما همه افغان هستید، صلح تنها زمانی به افغانستان می‌آید که شما بنشینید و مصالحه کنید. اگر شما بنشینید و مصالحه و مذاکره کنید، شما خود تعیین خواهید کرد که چگونه قانون اساسی می خواهید، چگونه نظام باید ایجاد شود. چیزی که ما پیشنهاد می کنیم این است که یک نظام همه شمول…
نجفی زاده: که در آن باید از همه اقوام نماینده گی شود؟
قریشی: این می تواند به مصالحه کمک کنند و روند صلح را به پیش ببرد.
نجفی زاده: و پاکستان می خواهد که با حکومت مرکزی در کابل سر و کار داشته باشد؟
قریشی: ما می خواهیم با حکومتی که توسط مردم افغانستان انتخاب شده، سرو کار داشته باشیم.
نجفی زاده: از طریق انتخابات؟
قریشی: طبعاً. ما به دیموکراسی باور داریم و ما یک نظام دیموکراتیک در افغانستان خواهیم خواست. ما همواره گفته ایم که ما از یک افغانستان با اقتدار، مستقل و دیموکراتیک پشتیبانی می کنیم.
نجفی زاده: شما از رهبران سیاسی افغانستان یکی پی دیگر دعوت می کنید. آیا این به چالش کشیدن قدرت مرکزی در افغانستان نیست؟
قریشی: به هیچ صورت! این تنها برای پیشرفت درک بهتر است. در این باره برداشت های نادرست وجود داشتند و گفته های زیادی بودند که گویا پاکستان تنها روی یک بخش مشخص و مکتب فکری مشخص تمرکز می کند. نه. ما می خواهیم که با همه در ارتباط باشیم، ما می خواهیم که با همه دوست باشیم و ما می خواهیم که با افغانستان و مردم افغانستان دوست باشیم. افغانستان اقوام مختلف دارد. ما می خواهم با همه آنان برای داشتن یک درک بهتر، در ارتباط باشیم.
نجفی زاده: درست. آقای وزیر خارجه، آیا شما یا افغانستان و پاکستان روی یک توافق همکاری راهبردی کار می کنید؟ آیا این در حال انجام است؟
قریشی: چیزی که ما روی آن توافق کرده یک کارشیوه به نام ای پپس است. ما دریافتیم که مسایلی استند که وجود دارند و همیش وجود خواهند داشت. ما باید یک راهکار منظم و نهادینه شده داشته باشیم تا هر گاهی که این مشکلات به میان می آیند، ما باهم دوجانبه بنشینیم و روی آن صحبت کنیم.
نجفی زاده: آیا این فعال است؟
قریشی: فعال است اما ما می توانیم آن را موثرتر به کار ببریم. از دید من، ما آن گونه که باید از آن به گونه موثر کار نگرفته ایم.
نجفی زاده: آیا شما پیشنهاد آموزش نیروهای افغان در پاکستان را داده اید؟
قریشی: ما بسیار خرسند خواهیم بود.
نجفی زاده: پاسخ کابل چی بود؟
قریشی: ببخشید؟
نجفی زاده: از کابل چی پاسخ دریافت کردید؟
قریشی: آنان هیچ گاهی نه نگفته اند اما آنان تاکنون هیچگاهی پیشنهاد ما را جدی نگرفته اند. ما صادقانه احساس می کنیم که ما می توانیم همکاری کنیم، نظامیان شما این جا بیایند، دیپلمات های شما این جا بیایند، در اکادمی خدمات خارجی، در نهادهای نظامی ما آموزش ببیند. می توانیم همکاری کنیم. ما به یک زبان صحبت می کنیم، از لحاظ فرهنگ، ما مشابهت های بسیاری داریم. آنان احساس خواهند کرد که در خانه خود هستند.
نجفی زاده: پیش از پرداختن به روند صلح و به ویژه طالبان، بیایید مبارزه با هراس افگنی را مختصراً صحبت کنیم. آیا امریکا شکست خورده؟
قریشی: خوب، امریکایی ها گفته اند که آنان به هدف شان رسیده اند. هدف آنان این بود که کمر سازمان های تروریستی را بشکنند و از ایالات متحده حفاظت کنند. آنان احساس می کنند که در این بیست سال، آنان در این هدف موفق شده اند و می خواهند دوباره به خانه بروند. و آنان احساس می کنند که حکومت افغانستان و طالبان که با آنان در دوحه در باره توافق صلح مذاکره کردند به گونه بسیار باز توافق کرده اند که خاک افغانستان در برابر ایالات متحده و یا کشور دیگر، استفاده نمی شود.
نجفی زاده: شما چی فکر می کنید؟ آیا فکر می کنید که امریکا افغانستان را با افتخار ترک می کند و این یک خروج با افتخار است؟
قریشی: آنان با یک هدف آمدند و احساس می کنند که به این هدف رسیده اند. بدیهی است که آنان نمی توانستند این جا باشند و قطعاً آنان باید می رفتند.
نجفی زاده: آیا از رفتن آنان از افغانستان خرسند استید؟
قریشی: بلی. آنان نمی توانند در این جا برای همیش بمانند. آنان باید ترک کنند. و اگر آنان راضی استند که به هدف خود رسیده اند، ما با آن مشکلی نداریم.
نجفی زاده: جنرال حمید گل رییس آی اس آی باری گفت که “آی اس آی به کمک امریکا، امریکا را شکست داد.” به این چی پاسخی می دهید؟
قریشی: من نمی دانم که این گفته ها در کدام زمینه بیان شده. اگر دو جمله را بیرون بکشید، و زمینه آن به من مشخص نباشد پس چگونه می توانم در باره آن ابراز نظر کنم؟
نجفی زاده: امریکا شکست خورد و آی اس آی به آن کمک کرد. این بسیار ساده است.
قریشی: امریکا چگونه شکست خورد؟ توسط کی؟
نجفی زاده: توسط طالبان.
قریشی: او دیگر با ما نیست پس نمی توانم چیزی را که شما می گویید تأیید کنم. اما از دید من امریکایی ها به یک هدف آمدند و احساس می کنند که آنان به این هدف رسیده اند، نه تنها یک بل هردو اداره امریکا.
نجفی زاده: و شما احساس می کنید که…
قریشی: آیا می توانم حرفم را تکمیل کنم؟ هردو اداره امریکا، اداره جمهوری خواهان و اداره ترمپ، احساس کردند که زمان خروج فرا رسیده و اداره کنونی، یعنی حزب دیموکرات به رهبری رییس جمهور بایدن، این را پس از بررسی بار دیگر تأیید کرده است و پس از بررسی دقیق به این نتیجه رسیده اند که زمان خروج فرا رسیده.
نجفی زاده: و در حالی که امریکا بیرون می شود، شما با ایالات متحده همنظر استید؟
قریشی: آیا آنان به توافق ما نیاز دارند؟ این تصمیم خود شان است. این تصمیم خود شان است.
نجفی زاده: که شما می توانید در صورت تهدید بیشتر از افغانستان، با آنان کمک کنید؟
قریشی: ببینید، ما می خواهیم که کمک کنیم. ما می خواهیم در پیشبرد روند صلح کمک کنیم و همانگونه که شما می دانید ما روند صلح را تسهیل کرده ایم و تصدیق این وجود دارد. ما می خواهیم که در بازسازی افغانستان همکاری کنیم. ما می خواهیم که با افغانستان، با ایالات متحده در مبارزه با تروریزم همکار باشیم. بلی. ما همکاران در صلح خواهیم بود.
نجفی زاده: آیا شما در همزمان با خروج آنان از افغانستان، در داخل پاکستان به آنان پایگاه ها را فراهم می کنید؟
قریشی: نه.
نجفی زاده: استخباراتی، نظامی؟
قریشی: من گفتم که هیچ پایگاه نه.
نجفی زاده: هواپیماهای بی سرنشین هم نه؟
قریشی: نه. هیچ.
نجفی زاده: آقای وزیر خارجه، آیا ضمیمه های مخفی توافق شده میان امریکا و طالبان را دیده اید؟ دو سند مخفی ای که جدا از چیزی که در دوحه اعلام شد؟
قریشی: چیزی را که با ما شریک ساخته شده دیده ایم.
نجفی زاده: ضمایم یا سندهای اصلی؟
قریشی: سندهای اصلی.
نجفی زاده: برمیگردیم به روند صلح که در این شرایط بسیار مهم است. ما در روند صلح در کجای کار قرار داریم؟ آیا پیشرفتی به دست آمده؟
قریشی: شما کجا قرار دارید؟ چگونه گفته می توانیم که ما کجا قرار داریم؟ این افغانان استند. روند صلح باید از طریق یک مذاکره بین الافغانی به نتیجه منطقی آن برسد. ما با آنان روی میز مذاکره نیستیم. هر زمانی که نیاز بوده ما این روند را تسهیل کرده ایم. ما نمی توانیم به نماینده گی از شما تصمیم بگیریم. این افغانان استند که نشسته اند و تصمیم می گیرند که چی می خواهند. ما تنها…
نجفی زاده: افغانانی که این جا زنده گی می کنند. افغانان که در پاکستان هستند. یعنی طالبان، رهبران طالبان.
قریشی: نه. من نمی گویم که آنان این جا روابط ندارند؛ اما اکثریت رهبری، این را با اعتمام کامل می گویم، در پاکستان زندگی نمی کنند. در واقع آنان در افغانستان زنده گی می کنند.
نجفی زاده: مذاکره کننده گان طالبان در دوحه به پاکستان برای مشوره می آیند. آنان این را اذعان کرده اند. ملا برادر بارها این جا آمده.
قریشی: برای تسهیل روند صلح.
نجفی زاده: آنان به کویته می روند تا از جنگجویان شان در شفاخانه ها در کویته دیدن کنند.
قریشی: آنان به دوحه می روند. آنان به بخشی های دیگر نیز سفر کرده اند. آنان به مسکو رفتند. آنان به بخش های دیگر هم رفتند.
نجفی زاده: ما ویدیویی از آنان ندیده ایم که به هلمند، کابل یا کندهار آمده باشند.
قریشی: آنان در افغانستان هستند. شما باید با آنان در ارتباط شوید. ما با آنان در ارتباط استیم تا روند صلح را تسهیل کنیم. ما تلاش می کنیم تا ممد واقع شویم. ما تلاش می کنیم که سازنده باشیم. بسیاری ها این را در سطح بین المللی درک کرده اند؛ اما برخی ها در افغانستان هستند که هنوز هم محاصره ذهنی دارند که این واقعیت را بپذیرند که پاکستان سخاوتمند و سازنده بوده و صادق است؛ به خاطری که پاکستان احساس می کند که نفع پاکستان در صلح و ثبات در افغانستان است. چرا مردم در افغانستان این را درک نمی کنند. به نظرم عموماً مردم افغانستان این را درک می کنند به خاطری که از دید من، مردم افغانستان صلح می خواهند.
نجفی زاده: البته!
قریشی: آنان خشونت بسیار دیده اند.
نجفی زاده: سطح خشونت ها بسیار بلند است، آقای وزیر.
قریشی: آنان به پیمانه کافی خشونت دیده اند. آنان به دهه ها خشونت دیده اند.
نجفی زاده: خشونت ها در این روزها بیشتر اند.
قریشی. بلی متأسفانه. خشونت ها باید کاهش یابند.
نجفی زاده: چطور خشونت کاهش یابد..
قریشی: ما همواره طرفدار کاهش خشونت ها بوده ایم که به یک آتش بس بی انجامد به خاطری که ما واقعاً به این باوریم که شما نمی توانید که مذاکرات و خشونت ها را همزمان داشته باشید. خشونت باید کاهش بیابد و روند صلح و مذاکرات باید سرعت بخشیده شوند.
نجفی زاده: در حالی که آنان در این جا حضور دارند، آزادی در گشت و گذار دارند، در این جا سربازگیری می کنند، کمک مالی جمع آوری می کنند، آنان به شفاخانه های پاکستانی می روند. آیا این همه نادرست اند؟
قریشی: این همه در گذشته منجمد استند.
نجفی زاده: آیا این همه نادرست است؟
قریشی: شما هنوز هم…
نجفی زاده: آیا این ها نادرست اند؟
قریشی: این ها اغراق اند.
نجفی زاده: پس حقیقت چیست؟
قریشی: این ها مبالغه اند. من گفتم. شما هنوز… ببینید، مشکل این است که تا زمانی که با این واقعیت که امروز چی رخ می دهد کنار نیایید. متأسفانه، بگذارید این را بگویم، زمانی که موارد در مسیر درست به پیش نمی روند شما به دنبال یک قربانی برای اتهام ها می شوید و قربانی مورد علاقه ای که شما دارید، پاکستان است. زمانی که ناکامی در داخل باشد، شما پاکستان را به آن متهم می کنید. پاکستان برای ناکامی در درون مسوول نیست. پاکستان برای نزاع های در حال انجام در افغانستان مسوول نیست. پاکستان مسوول نیست اگر رهبری افغانستان نمی تواند بنشیند و به یک توافق صلح دست یابد. ما مسوول آن نیستیم. این مسوولیت شماست. ما می گوییم که می خواهیم همکار باشیم.
نجفی زاده: آیا طالبان به صلح آماده اند؟
قریشی: از دید من بلی. آنان نیز رنج دیده اند.
نجفی زاده: آنان در دو ماه گذشته سی ولسوالی را گرفته اند. آیا این نشانه یی از صلح است؟
قریشی: ببینید، چگونه می توانم در این باره بگویم. شما اردوی ملی افغانستان و نیروهای امنیتی افغانستان باید با این وضعیت مجادله کنند. جامعه جهانی پول زیادی را در تجهیز و آموزش نیروهای امنیتی افغان مصرف کرده است. و شما در مقایسه با طالبان تعداد تان بسیار زیاد است. این دیدی است که یک فرد می تواند داشت. شما چرا به خود نمی بینید که چی نادرست است؟
نجفی زاده: پرسش خواست طالبان. آیا آنان صلح می خواهند یا جنگ؟
قریشی: از دید من، نظر به گفتگوهایی که با آنان داشته ام.
نجفی زاده: شما با کی گفتگو می کنید. با برادر؟ با؟
قریشی: با اعضای کمیته سیاسی که شما با آنان صبحت می کنید.
نجفی زاده: شما با سراج گفتگو می کنید؟
قریشی: من قطعا با افرادی که شما با آنان صبحت می کنید گفتگو می کنم. افرادی که شما در دوحه با آنان گفتگو می کنید. افرادی که شما در میز مذاکره با آنان گفتگو می کنید. همین افراد. من احساس می کنم که آنان نیز درک کرده اند که آنان رنج برده اند و آنان قیمت کلانی پرداخته اند و این کشور خود شان است، آنان خارجی نیستند، آنان افغان استند. آیا فکر نمی کنید که آنان در افغانستان صلح نمی خواهند؟ آیا فکر نمی کنید که آنان در افغانستان ثبات نمی خواهند؟ من دیدگاه آنان را نماینده گی نمی کنم اما این منطقی است. اگر در پاکستان بی نظمی یی می بود، هر پاکستانی در این جا صلح و ثبات می خواست.
نجفی زاده: بلی اما سطح خشونت ها بسیار بلند است.
قریشی: کی مسوول آن است؟ کی مسوول آن است؟ دوباره، اگر شما تلاش کنید که این گمان را ایجاد کنید که خشونت ها از بهر طالبان بلند استند، این یک مبالغه خواهد بود. چرا این را می گویم؟ آیا در آن جا عناصر دیگر نیستند که نقش مخرب را بازی می کنند؟
نجفی زاده: مانند کی؟
قریشی: داعش. مانند نیروهایی در داخل افغانستان.
نجفی زاده: کی؟
قریشی: کسانی که از اقتصاد جنگی نقش دارند. آنانی که می خواهند قدرت شان را نگهدارند. کسانی که فراتر از دو قدمی شان را نمی بینند و تنها می خواهند که در قدرت بمانند.
نجفی زاده: رییس جمهور غنی در قدرت است.
قریشی: ببخشید؟
نجفی زاده: رییس جمهور غنی در قدرت است. آیا شما اشاره می کنید که او صلح نمی خواهد؟
قریشی: نه من آن را نمی گویم. اما از دید من رییس جمهور غنی یک مسوولیت بسیار مهم بر شانه هایش دارد که او باید رهبری و انعطاف پذیری نشان دهد تا…
نجفی زاده: انعطاف پذیری یعنی این که کنار برود؟
قریشی: این تصمیم بر او است. اما.
نجفی زاده: زمانی که شما انعطاف پذیری می گویید.
قریشی: انعطاف پذیری برای رسیدن به توافق صلح.
نجفی زاده: چگونه؟
قریشی: این بر شماست که تصمیم بگیرید. من نمی توانم به شما بگویم که چی باید کنید. اما هر دو طرف، ببینید، اگر طالبان به موقف شان را نگهدارند و رییس جمهور غنی و تیم خاص اش به موقف خود شان بمانند، آیا صلح در افغانستان خواهد آمد؟ شما به من بگویید؟ آیا صلح خواهد بود؟ نه صلحی نخواهد بود. آیا صلح نمی خواهید؟
نجفی زاده: البته!
قریشی: مردم افغانستان صلح می خواهند. چرا رهبری افغانستان نمی توانند درک کنند که مردم افغانستان از جنگ خسته شده اند. مردم خسته شده اند. مردم کودکان و خانواده های شان را از دست داده اند.
نجفی زاده: آقای وزیر امور خارجه، شما درست می گویید اما پرسش این است که طالبان نیز بخشی از جنگ استند.
قریشی: بلی.
نجفی زاده: آیا آنان نشانه یی از صلح و انعطاف پذیری را نشان می دهند؟
قریشی: چیزی که من می خواهم بگویم این است که آنان نیز صلح می خواهند.
نجفی زاده: شما چگونه می دانید؟
قریشی: به خاطری که در تماس هایی که ما داشتیم.
نجفی زاده: اما در عمل چیز دیگری معلوم می شود. این گونه نیست؟
قریشی: ببینید. من نمی توانم در بحث هایی دخیل شوم که میان حکومت افغانستان و طالبان ادامه دارند.
نجفی زاده: هیچ بحثی در جریان نیست.
قریشی: بحث هایی بودند. اکنون یک بن بست است. و من امیدوارم که از این بن بست بگذرید به خاطری که اگر این بن بست ادامه یابد و خروج تکمیل شود، بدبختانه شما به دهه نود بر خواهید گشت که برای افغانستان خوب نیست، که برای پاکستان خوب نیست، که برای منطقه خوب نیست. آیا افغانستان می تواند یک جنگ داخلی دیگر را تحمل کند؟ آیا می توانید یک دهه هرج و مرج را تحمل کنید؟ نمی توانید. و نباید کنید. من برای مردم افغانستان احساس دارم. آنان به اندازه کافی رنج دیده اند.
نجفی زاده: سپاس به خاطر آن.
قریشی: و دومین کشوری که پس از شما رنج دیده است، ماییم. ما ۸۳ هزار تن را در مبارزه با تروریزم از دست داده اند. ما صدمه به اقتصاد خود دیده ایم.
نجفی زاده: اگر اجازه شما باشد آقای وزیر خارجه. آیا شما برخلاف پیروزی طالبان از راه نظامی استید؟
قریشی: ما هیچگاهی نگفته ایم. ما هیچگاهی از گرفتن کابل توسط زور پشتیبانی و حمایت نکرده اید. نه.
نجفی زاده: شما مخالف آن استید؟
قریشی: قطعاً.
نجفی زاده: آیا شما مخالف بازگشت یک امارت اسلامی هستید؟
قریشی: ببینید، چیزی که من گفتم این است که این بر شما مردم افغانستان است که تصمیم بگیرید که چی می خواهید.
نجفی زاده: حتا اگر این یک امارت اسلامی باشد؟
قریشی: چگونه میتوانم به نماینده گی از شما صحبت کنم. چگونه می توانم به نماینده گی از شما صحبت کنم؟ چیزی که ما گفته ایم این است که…
نجفی زاده: شما با آن مخالفت می کنید یا با آن مخالفت نمی کنید؟
قریشی: آیا می توانم چیزی که ما گفته ایم به شما بگویم؟ ما می خواهیم یک افغانستان مستقل، با اقتدار، با رفاه، دیموکراتیک را ببینیم. این به چی معنا است؟
نجفی زاده: امارت نه. دیموکراسی؟
قریشی: این به چی معنا است؟ این به چی معنا است. شما می توانید تعریف خودتان را داشته باشید. من چیزی را که می خواهیم گفته ام.
نجفی زاده: چرا می توانید آن را توضیح دهید؟
قریشی: من این را به پیمانه یی کافی تشریح کرده ام تا مردم بدانند که من چی می گویم.
نجفی زاده: ما در باره رییس جمهور غنی صحبت کردیم و شما از جنگ داخلی یاد کردید. آیا این شما را نگران می سازد که افغانستان به سوی یک جنگ داخلی می رود؟
قریشی: قطعاً.
نجفی زاده: آیا ما به آن سو روان استیم؟
قریشی: امیدوارم که نه. امیدوارم که نه. از همین رو من می گویم که لطفاً، لطفاً باهم بنشینید و یک راه بیرون رفت را دریابید که در آن همزیستی، مصالحه است، یکدیگر را بپذیرید. شما باید یکدیگر را بپذیرید. می دانید، مردم در دولت افغانستان و طالبان که برای دهه ها جنگیده اند، هر دو افغانان اند. شما باید مصالحه کنید و شما باید راهی به پیش را دریابید. ما نگرانیم به خاطری که اگر خداناخواسته اگر در آن جا جنگ داخلی شود…
نجفی زاده: آیا شما نشانه هایی از آن را می بینید؟ آیا ما به آن طرف می رویم؟
قریشی: امیدوارم این گونه نباشد.
نجفی زاده: اما این امیدواری است.
قریشی: این وابسته به شماست. این وابسته به رهبری افغانستان است. این وابسته به توانایی رهبری افغانستان است که یک راه بیرون رفت را دریابند. اگر شما ناکام شدید، اگر رهبری افغانستان ناکام شد، پس بلی، ما به سوی یک جنگ داخلی می رویم. و اگر خداناخواسته جنگ داخلی شود، پس شما رنج می برید و ما نیر رنج می بریم. ما به از یک موج دیگر پناهجویان بیم داریم. ما از نزدیک به سه میلیون پناه جو حمایت می کنیم که جامعه جهانی در باره آن فراموش کرده. ما از آنان حمایت می کنیم. ما قلب و ذهن خود را برای آنان باز کرده ایم. ما به پیمانه منابعی که داریم تا اندازه توان از آنان میزبانی کرده ایم، از طریق فراهم کردن آموزش و پرورش، فراهم سازی بورسیه، تداوی، از طریق اجازه دادن تجارت حتا در شرایط کرونایی، ما مرز تورخم را برای ۲۴ ساعته باز کردیم تا سفر مردم و تجارت را فراهم کنیم. ما همه چیزی را که امکان داشت انجام داده ایم.
نجفی زاده: این دوطرفه است.
قریشی: قطعاً. همه چیز از طریق روابط طبیعی دوطرفه است. ما می خواهیم در آن نفع ببینیم و ما می بینیم. ما در روابط خوب با افغانستان نفع می بینیم.
نجفی زاده: بیایید به پرسش طالبان بر گردیم و گامی به گذشته بگذاریم. طالبان کی استند؟ شاگردان مدرسه، شورشگران، یک گروه تروریستی. آنان را چگونه تعریف می کنید؟
قریشی: افغانانی که…
نجفی زاده: که تنفگ دارند و مردم را می کشند.
قریشی: خوب، بدبختانه کشتار از هردو طرف صورت می گیرد.
نجفی زاده: طالبان کی استند؟
قریشی: افغانان.
نجفی زاده: همین؟
قریشی: افغانان! نیستند؟ آیا می گویید که آنان افغانان نیستند؟
نجفی زاده: طالبان افغانان استند.
قریشی: بلی، این چیزی است که من می گویم.
نجفی زاده: پس شما افغانانی دارید که که تروریست استند، افغانانی که تروریست نیستند، افغانان خوب، افغانان بد. مانند پاکستانیان خوب، پاکستانیان بد.
قریشی: وابسته به این است که کی به موارد از کدام منظر می بیند. زمانی مردم تروریست خوانده می شوند و زمانی مردم به حیث عنصری برای جنگ در برابر یک اشغال دیده و خوانده می شوند، که آزادی سرزمین شان را می خواهند. پس این بسته گی به این دارد که به آن چگونه می بینید.
نجفی زاده: شما وزیر خارجه یک کشور بسیار مهم استید، به ویژه وقتی حرف از افغانستان می آید. پس دید شما مهم دارد و راهکارهای شما نیز. از همین رو من دوباره می پرسم، برای آخرین بار، که طالبان را چگونه توصیف می کنید؟
قریشی: افغانان.
نجفی زاده: آیا آنان این جا تمویل می شوند؟
قریشی: تمویل؟
نجفی زاده: در پاکستان.
قریشی: این از جمله چیزهایی است که برای سال ها ادامه داشته اند. شما به گذشته منجمد مانده اید. از آن روزنه بیرون بیایید لطفاً. بشنوید. اگر شما در این منجمد باقی بمانید، باورم کنید شما نخواهید توانست از این فراتر بروید. ما می خواهیم شما فراتر بروید. ما مصالحه و صلح می خواهیم.
نجفی زاده: آیا شما به عنوان پاکستان از طالبان می ترسید؟
قریشی؟ ترس؟ چرا از طالبان بترسیم؟
نجفی زاده: آنان نمی توانند به پاکستان تهدید باشند؟
قریشی: اصلاً.
نجفی زاده: روابط آنان با طالبان پاکستانی.
قریشی: ببینید، تی تی پی با به کارگیری از خاک افغانستان فعالیت های تروریستی انجام داده است و ما در باره آن نگران استیم. و ما با مقام های افغان گفتگو کرده ایم و ما احساس می کنیم که آنان باید بررسی شوند. وقتی شما می گویید هیچ پناهگاه امن نباشد، ما می گویید که هیچ پناه گاه امنی در هردو طرف نباشد.
نجفی زاده: درست. بیایید از این طرف آغاز کنیم. شوراهای کویته و پشاور. وقتی شما این دو کلمه را می شنوید، چگونه احساس می کنید؟
قریشی: من این کلمات را دهه ها می شود که می شنوم. به پیش بروید. به پیش بروید.
نجفی زاده: آنان وجود ندارند؟
قریشی: ببخشید؟
نجفی زاده: شورای کویته طالبان وجود ندارد؟
قریشی: به نظرم شورای طالبان در افغانستان نشسته است. به دنبال آن بروید.
نجفی زاده: البته، آنان قلمروی را اداره می کنند. پرسش این است که آیا آنان در کویته استند یا نه؟
قریشی: من این را گفتم که بر اساس بررسی ما، ببینید، ما برای سال ها یک مرز منفذ داشته ایم. اکنون ما در حال حصار کشی این مرز استیم. درست؟ چرا این را انجام می دهیم؟ برای مدیریت بهتر مرزی. این مهم است. اگر باید روی تروریزم بررسی داشته باشیم، ما باید مرز خود را مدیریت کنیم، ما باید مرز خود را منظم بسازیم. مرز افغانستان و پاکستان را.
نجفی زاده: این یک بحث مهم است.
قریشی: می خواهم حرفم را تمام کنم. ما در بخش خود، چیزی که می توانیم انجام می دهیم. چیزی که ما می گوییم این است که سه میلیون افغان هم در پاکستان زندگی می کنند. آنان می خواهند به خانه بروند و می خواهیم آنان به گونه احترامانه و با عزت به خانه بروند. یکبار که آنان دوباره رفتند، و در آن جا کدام حرکت فرامرزی انجام شود، ما می توانیم به آن مسوول دانسته شویم. اگر هزاران تن داخل می شوند.
نجفی زاده: آنان به خانه می روند، می جنگند، دوباره می آیند، تداوی می شوند و دوباره می روند.
قریشی: هزاران تن از مرز برای تجارت و تداوی از مرز عبور می کنند.
نجفی زاده: شما مرز را حصارکشی کرده اید.
قریشی: من گفتم که ما در حال حصار کشی مرز استیم.
نجفی زاده: بیش از ۸۰ یا ۹۰ درصد تکمیل شده است.
قریشی: بلی کرده ایم. و یک بررسی به وجود آمده. سطح تروریزم پایین رفته. ما مناطق مان را پاکسازی کرده ایم، با پرداخت هزینه زیاد. ما یک قیمت بزرگی پرداخته ایم. ما مناطق مان را پاکسازی کرده ایم و آنان را در خیبر پختونخوا ادغام کرده ایم. این یک پیشرفت کلان است و دیموکراسی در آن جا معرفی شده، در آن جا انتخابات برگزار شده، آنان در شورای ملی نماینده دارند و نیز در مجلس منتخب خیبر پختونخوا نماینده دارند.
نجفی زاده: نخست وزیر شما…
قریشی: در آن جا کمک مالی شده، فعالیت های توسعه یی ادامه دارند، زندگی به سوی عادی شدن روان است. بازی های کلان در آن جا برگزار می شوند. بازارها در آن جا فعالیت می کنند. پس ما برای آن تلاش کردیم.
نجفی زاده: شما یک عملیات نظامی برای دنبال کردن طالبان پاکستانی داشتید.
قریشی: این تنها یک کارزار نظامی نبود؛ این یک کارزا نظامی بود که با شمولیت سیاسی، رسیده گی به خواست های شان، راه اندازی فعالیت های توسعه یی، ادغام آنان در مسیر اصلی، همراه بود. این یک راهکار چند شاخه یی بود.
نجفی زاده: آقای وزیر خارجه، نخست وزیر شما آقای عمران خان گفت که آی اس آی طالبان و القاعده را آموزش داد. این زمانی بود که او به این سمت نرسیده بود. شما مخالف این استید؟
قریشی: ببینید، در جامعه جهانی همراه با ایالات متحده امریکا زمانی که با شوروی سابق می جنگیدند، جنگجویان آزادی را آموزش دادند.
نجفی زاده: طالبان وجود نداشتند.
قریشی: بشنوید، زمانی که شوروی سابق بیرون شد، امریکایی ها بدون یک برنامه جامع از صحنه خارج شدند و بعد مردمان مختلف چیزهای مختلف کردند.
نجفی زاده: شما رژیم طالبان را در دهه نود به رسمیت شناختید. یکی از سه کشور بودید.
قریشی: بلی ما کردیم.
نجفی زاده: آیا این یک کار درست بود که انجام دادید؟
قریشی: آن گونه که گفتم ما باید با هر کسی بر کشور حکومت را رهبری می کند، کار کنیم. آنان بر کابل حکومت می کردند و ما مسایل تجارت دوجانبه و مسایل دیگر با آنان داشتیم، ما باید با کسی در تماس می بودیم، آنان زمام امور را به دست داشتند، پس امروز اگر رییس جمهور اشرف غنی زمام امور را به دست دارد، ما با او در تماس استیم، ما به کابل رفته ایم.
نجفی زاده: طالبان زنان را در ورزشگاه به گلوله می بستند، آنان تلویزیون را منع کردند، و دختران را از رفتن به مکتب باز می داشتند.
قریشی: ما هیچگاهی طرفدار آن نبودیم. من هیچگاهی طرفداری آن را نمی کردم. شما به پاکستان بیایید. شما در پاکستان استید. بروید و ببینید. زنانی استند که در پارلمان استند، زنان در حکومت کار می کنند.
نجفی زاده: ما هم همین را به خود می خواهیم.
قریشی: ما می خواهیم که از شما هم همینگونه باشد. ما به آن مخالفتی نداریم. این بر شماست که تصمیم بگیرید. چیزی که ما گفته ایم این است که ما یک کشور اسلامی استیم، مانند شما. درست؟ ما مشابه همدیگر لباس می پوشیم، ما غذاهای مشابه می خوریم، لسان مشابه را صحبت می کنیم.
نجفی زاده: تندی عذای شما کمی بیشتر است.
قریشی: بلی. شاید. کمی متفاوت است. اما وقتی شما بیایید، آن را کمتر تند خواهیم ساخت، آن را بر اساس ذوق شما کمتر تند خواهیم ساخت؛ اما شما زندگی ما را می بینید، نهادهای ما فعالیت می کنند، دختران به مکتب می روند.
نجفی زاده: اما طالبان به این اجازه نمی دهند؟
قریشی: بشنوید، اگر ما این را در کشور خود انجام می دهیم، آیا در آن جا از چیز دیگری طرفداری می کنیم؟ نه. نه.
نجفی زاده: اما همانگونه که بسیاری از افغانان و همچنان جامعه جهانی باور دارند، طالبان در این جا ریشه دارند، پایگاه ها دارند، شوراها دارند، این را اجازه نخواهند داد. پس پرسش من این است که ملا هیبت الله کجاست؟ شما می دانید؟
قریشی: از رییس امنیت ملی بپرسید.
نجفی زاده: او می داند؟
قریشی: شاید. او می داند.
نجفی زاده: آنان می گویند او در پاکستان است.
قریشی: چیزی که ما می دانیم این است که افرادی استند در افغانستان که بر کشور ما حمله کرده اند، نیروهای بیرونی استند که از حضور شان در افغانستان برای تضعیف پاکستان استفاده می کنند.
نجفی زاده: هند؟
قریشی: خوب، آنانی که پاکستان را تضعیف می کنند، فعالیت های تخریبی را در بلوچستان انجام می دهند.
نجفی زاده: به این خواهیم پرداخت این مهم است.
قریشی: و آنان در آن جا استند. آنان را کمک مالی می کنند و هر کار ممکن دیگر. اما ما آن را اجازه نمی دهیم در میان ما قرار بگیرند. با وجود این همه ما افغانستان را با ثبات، با رفاه و صلح آمیز باشد.
نجفی زاده: هیبت الله در پاکستان نیست؟
قریشی: از حکومت تان در این باره بپرسید؟
نجفی زاده: سراج حقانی؟
قریشی: از حکومت تان بپرسید.
نجفی زاده: ملا یعقوب؟
قریشی: ادامه دهید. به گرفتن نام آنان ادامه دهید.
نجفی زاده: شیخ حکیم ماه گذشته به این جا به پاکستان برای مشوره با رهبران شان آمد. این را به همه گفتند.
قریشی: آنان با من در تماس نشدند. پس من نمی دانم.
نجفی زاده: پس حداقل شما رهبر آنان نیستید. ممکن است آنان به دیدار شما آمده باشند…
قریشی: من یک نماینده منتخب پاکستان استم.
نجفی زاده: در سفرهای اخیر مقام های پاکستانی به شمول جنرال باجوه، به کابل، بحث هایی در باره مقام ها میان رهبران افغان و طالبان در این جا بود. در این باره پیشرفتی شده؟
قریشی: ما رهبران افغان را به پاکستان پذیرایی کردیم. برخی آمده اند و برخی ها خواهند آمد و ما از آنان به گرمی استقبال خواهیم کرد، با آنان می نشینیم و از آنان می شنویم اما از دید من در تماس بودن با رهبران طالبان، شاید پاکستان بهترین جا نباشد، چرا شما با آنان در جایی صحبت نمی کنند که با آنها در تماس هستید؟
نجفی زاده: در دوحه؟
قریشی: بهترین جا شاید دوحه باشد.
نجفی زاده: چرا پاکستان نه؟
قریشی: چرا پاکستان نه؟ آنان در پاکستان نیستد. محور آنان در پاکستان نیست.
نجفی زاده: پس می تواند این در افغانستان باشد.
قریشی: در افغانستان؟ این بر حکومت شماست که تصمیم بگیرد. اگر آنان در افغانستان استند، شما تصمیم بگیرید که آیا می خواهید دیدار کنید؟
نجفی زاده: عمران خان نخست وزیر پاکستان اسامه بن لادن با یک شهید خطاب کرد.
قریشی: خوب. بازهم، شما بیرون از موضوع استید. او بیرون از موضوع نقل قول شده بود. و بخش مشخص رسانه ها آن را روی هم درست کرد.
نجفی زاده: آیا اسامه بن لادن یک شهید بود؟ شما مخالف استید؟
قریشی: من از این پرسش می گذرم.
نجفی زاده: بیایید به تأثیر هند در افغانستان برگردیم. شما کمی به آن اشاره داشتید. چند قنسولگری هند در افغانستان استند؟
قریشی: در روی کاغذ چهار است.
نجفی زاده: غیر رسمی؟
قریشی: شما بهتر خواهید دانست.
نجفی زاده: شما بر چیزی که روی کاغذ است شک دارید؟
قریشی: نه. من می گویم که ما احساس می کنیم که با هند هم مرز نیستید و البته که روابط مستقل دارید و روابط دوگانه دارید، و حق دارید که با هند روابط مستقل داشته باشید، شما با هند تجارت می کنید، شما در آن جا کارهای توسعه یی می کنید. این درست است. این کاملا از طرف ما درست است. و ما احساس می کنیم که حضور آن از آن چیزی که باید می بود، گسترده تر است به خاطری که آنان با شما مرز مشترک ندارند.
نجفی زاده: آیا این شما را اذیت می کند؟
قریشی: اگر آنان خاک شما را در برابر ما استفاده کنند، ما اذیت می شویم.
نجفی زاده: آیا آنان این کار را می کنند؟
قریشی: بلی.
نجفی زاده: چگونه؟
قریشی: چگونه؟ با انجام فعالیت های تروریستی. ما استخبارات و معلومات داریم و ما آن را شریک ساخته ایم و ما یک فرد مشهور داریم که پذیرفته است که انجام فعالیت های تخریبی و تروریستی در پاکستان، در بلوچستان را تأیید کرده است.
نجفی زاده: می شود همچنان موضوع لشکر طیبه و جیش محمد را بلند کرد. آیا آنان گروه های تروریستی مستقر در پاکستان هستند؟
قریشی: خوب. الفاظ ما بسیار واضح استند. ما از هیچ گروه تروریستی حمایت نمی کنیم. ما از هیچ گروه تروریستی حمایت نمی کنیم، حتا در باره هند.
نجفی زاده: شاید شما آنان را به حیث گروه تروریستی نمی شناسید. مانند طالبان.
قریشی: حرف ها را به دهن من ندهید. من می توانم به جای خودم صحبت کنم. اما در باره هند، ما با هند مصالحه می خواستیم و لحظه یی که نخست وزیر عمران خان کارش را آغاز کرد، او گفت که اگر هند یک قدم به سوی صلح بردارد ما دو قدم بر می داریم. متأسفانه آنان این کار را نکردند. متأسفانه آنان اقداماتی کردند که فضا را خدشه دار کرد. با وجود آن هم، ما به این باور استیم که وضعیت در جمو و کشمیر اشغال شده، یک وضعیت سیاسی است که درست با آن رفتار نشده. هند امروز با اقدامات آگست ۲۰۱۹ کشمیری ها را بیشتر از خود رانده اند، آنان به خود شان کمک نکرده اند، و امروز وضعیت در آن جا بسیار حساس و به جوش آمده است.
نجفی زاده: بیایید به موضوعات خود مان برگردیم. خط دیورند. آیا این یک مرز شناخته شده است؟
قریشی: خوب، اگر ما می خواهیم به پیش برویم و به حیث همسایه های خوب در کنار هم باشیم، که خواست ما هم است، پس باید این مرز بین المللی را به رسمیت بشناسیم.
نجفی زاده: آیا این موضوعی است که با مقام های افغان آن را در میان گذاشته باشید؟
قریشی: خوب، در ذهن من، اگر آنان بنابر علت های سیاسی داخلی، این را بپذیرند یا نه، این مرز که وجود دارد، از دید من یک مرز بین المللی است.
نجفی زاده: آیا این یک بحثی میان حکومت پاکستان و حکومت افغانستان است؟
قریشی: به نظرم من برای این بحث نیازی احساس نکردم. این به حیث یک مرز بین المللی پذیرفته شده و شناخته شده است.
نجفی زاده: پس شما حتا علاقه صحبت در باره آنان را هم ندارید.
قریشی: من نیاز آن را احساس نمی کنم.
نجفی زاده: بیایید به برخی از مسایل داخلی در این جا بپردازیم. آیا پی تی ام، جنبش حفاظت از پشتون ها، به ثبات پاکستان خطری را متوجه می سازد؟
قریشی: آنان در شورای ملی حضور دارند.
نجفی زاده: آنان بازداشت می شوند.
قریشی: هر کس اگر قانون شکنی کند می تواند بازداشت شود.
نجفی زاده: به جز رهبران طالبان.
قریشی: خوب. من به این پاسخ نخواهم داد. من می توانم پاسخ بگویم اما نمی گویم. من مانند مشاور امنیت ملی شما در این وضعیت حساس نمی خواهم فضا را میان افغانستان و پاکستان خدشه دار کنم، در لحظه یی که ما از صلح و مصالحه طرفداری می کنیم. من می توانم چیزهای زیادی از آنچه گفتم بگویم اما این هدف نیست. هدف این است که به پیش برویم. هدف این است که در گذشته منجمد نمانیم. و من گاهگاهی می بینم که بسیاری ها در افغانستان در گذشته منجمد استند.
نجفی زاده: بیایید به پیش برویم. به پی تی ام برگردیم. رهبران آنان بازداشت می شوند. علی وزیر، منظور پشتین، محسن داور. چرا؟
قریشی: محسن داور بازداشت نشده. او دیروز با من دیداری داشت. ما دیروز در پارلمان بودیم. ما دیروز گفتگوی خوبی داشتیم. ما در باره برخی از موضوعات پارلمانی صحبت می کردیم.
نجفی زاده: او قبلاً بازداشت شده است، درست؟
قریشی: من گفتم که اگر قانون شکنی نشود. اگر من قانون شکنی کنم، من بازداشت می شوم.
نجفی زاده: و این در پاکستان و حتا در افغانستان در باره دیموکراسی، احترام به حقوق بشر و آزادی رسانه و آزادی بیان چی پیامی را می دهد؟
قریشی: در پاکستان؟
نجفی زاده: بلی، بازداشت های اخیر و…
قریشی: باور کنید، باور کنید، شما به پاکستان بروید، به روزنامه ها ببینید، به تلویزیون ها ببینید، شما این جا در اسلام آباد هستید. بحث های تلویزیونی را ببینید که مطبوعات ما به چی پیمانه مستقل استند. مطبوعات در پاکستان کاملاً مستقل هستند و ما به حیث دیموکرات ها نمی خواهیم رسانه ها را محدود کنیم به خاطری که امروز این کار را نمی توانید حتا اگر بخواهید. با وسایل تازه که در دسترس استند، با رسانه های اجتماعی، این کار را نمی توانید. شما نمی توانید موضوعات را پنهان کنید. ما این را می شناسیم و می پذیریم. ما هیچگاهی مطبوعات را محدود نمی سازیم.
نجفی زاده: پس کدام قوانین بر رهبران پی تی ام می تازد؟
قریشی: خوب، اگر حمله یی بر پاسگاهی باشد، پس این گذار از قانون است.
نجفی زاده: آیا تندروی برای پاکستان یک چالش است؟
قریشی: این برای جهان یک چالش است. متأسفانه سطح تحمل در همه جا پایین رفته است، سطح عدم تحمل بلند رفته است. افراط گرایی و رادیکالیزم در همه جا در حال افزایش بوده اند، نه تنها در پاکستان، در همه جا.
نجفی زاده: این جا چگونه با آن برخورد می کنید؟
قریشی: ببینید که روز دیگر در کانادا چی اتفاق افتاد. پنج شهروند بی گناه پاکستانی در کانادا کشته شدند، چرا؟ من از نخست وزیر جستن ترودو قدردانی می کنم که این کار را به حیث یک حمله اسلام هراسی و تروریزم دانست.
نجفی زاده: شما با رادیکالیزم در این جا چگونه برخورد می کنید؟ به حیث یک کشور و ملت.
قریشی: من به این باورم که یک اکثریت مطلق مردم در پاکستان میانه رو ها استند، آنان افراط گرا نیستند. آنان از قانون پیروی می کنند. آنان صلح می خواهند. آنان در وضعیت زندگی پیشرفت می خواهند. آنان می خواهند که از خانواده های شان حمایت کنند و زندگی عادی را به پیش ببرند.
نجفی زاده: دیدگاه شما در باره هویت پاکستان در سطح جهان چیست؟
قریشی: خوب، دیدگاه پاکستان توسط موسس ما قائد اعظم محمد علی جناح گذشته شد. ارزش هایی که او تأیید کرد، حزب من، حزب نخست وزیر عمران خان، به ارزش ها و دیدگاه او باور دارد.
نجفی زاده: مانند؟
قریشی: مانند دولت اسلامی دیموکراتیک با رفاه.
نجفی زاده: بیایید در باره اسلام و مشخصاً مسلمانان صحبت کنیم. مسلمانان در چین مثلا. کسانیکه شکنجه می شوند. آیا سیاست به شما اجازه می دهید که در این باره نظر دهید؟
قریشی: خوب، آیا مجبور استید در باره هرچیز در محضر عام صحبت کنید؟ آیا چنین است؟
نجفی زاده: اگر شما به ارزش ها باور دارید.
قریشی: اگر شما به ارزش ها باور دارید، اگر شما یک رابطه مختلف با کشورهای مختلف دارید و با دوستان، ما یک راهکار متفاوت را در پیش می گیرید. چین یک دست است. ما چین را به حیث یک دوست می شناسیم. و چین در روز خوب و بد در پهلوی پاکستان بوده است.
نجفی زاده: به عنوان آخرین پرسش، آقای وزیر خارجه، تاریخ کسانی را که بوداهای بامیان را انفجار دادند، چگونه قضاوت کند؟
قریشی: خوب من کسی استم که به صلح و همزیستی میان ادیان باور دارم. در اسلام، جایی برای اقلیت ها است. افرادی که فکر می کنند که یک دیدن متفاوت را عملی کنند. ما باید به آنان احترام کنیم. در پاکستان شما دیده می توانید که معبد ها و گروداره ها است و کلیساها و نیز مسجدها است. فعالیت دارند. اقلیت ها در این جا مانند پاکستانی های عادی زندگی می کنند.
نجفی زاده: تاریخ آنانی را که مجسمه های بودای بامیان را انفجار دادند چگونه قضاوت کند؟
قریشی: ما باید مناطق، سمبول های تمام مذاهب را احترام کنیم.
نجفی زاده: تاریخ چگونه کسانی را که رییس جمهور نجیب الله را به دار زدند، قضاوت کند؟
قریشی: هر کسی که یک شخص بی گناه را می کشد، می تواند به عدالت کشانده شود. زندگی انسان ها مهم است. زندگی هر انسان مهم است. و این از آموزه های اسلام است در هر جامعه متمدن.
نجفی زاده: وزیر امور خارجه شاه محمود قریشی، سپاس از وقت تان.
قریشی: سپاس.
