بنابر آن یگانه راه منطقی در مقابل سیاستمداران افغانستان و پاکستان آن است تا با ایجاد یک پارتنرشپ فعال همکاری منطقوی در زمینه‌های انکشاف اجتماعی قبایل سرحدی، انرژی، ترانسپورت، تعلیم و تربیه، تجارت، ساینس و تکنالوژی، ایجاد بازارهای آزاد تجارتی، باز‌کردن بیش از پیش نقاط عبور و مرور بندری برای اقوام سرحدی، مسئله خط دیورند را عملاً از اهمیت بیندازند. من این پیشنهاد را بیش از دوسال قبل کرده بودم.
شواهد نشان می‌دهد که رییس جمهور اشرف غنی نیز به همچون راه‌حلی عقیده دارد. اشرف غنی به مجرد گرفتن زمام قدرت برای ایجاد همچو یک پارتنر شب با پاکستان اقدام کرد و با دادن دست دوستی و امتیازات به دولت پاکستان، با وجود مخالفت‌های زیاد داخلی اولین گام را به جلو گذاشت. متاسفانه این ابتکارات همکاری نزدیک سازمان‌های اردو و امنیتی دو کشور و آمادگی برای ایجاد طرح‌های مشترک اقتصادی و ترانسپورتی با پاکستان از جانب پاکستان عکس العمل مناسب دریافت نکرد. در نتیجه نتایج مطلوبی را در تقلیل میزان جنگ در افغانستان و فعالیت‌های تروریستی طالبان به میان نیآورد؛ برعکس پاکستان از یک‌طرف به بی‌ثبات ساختن مزید افغانستان از طریق تشدید فعالیت‌های تروریستی طالبان و سایر گروه‌ها مبادرت کرد تا از خلای ایجادشده با خروج قوای ناتو حد اکثر استفاده را در قسمت نظامی بکند. از جانب دیگر به ایجاد موانع ویزه و پاسپورت، احداث دیوارها و خندق‌ها و موانع سیم خاردار در طول خط دیورند پرداخت.
راه حل مشکلات سرحدی دوکشور موانع ویزه و پاسپورت، احداث دیوارها و خندق‌ها و موانع سیم خاردار نیست. این پالیسی‌ها نه در میان دو آلمان موفق شدند و نه در کوریا موفق هستند. اگر حسن نیت موجود باشد و تروریزم از جانب دستگاه‌های امنیتی دولت‌ها حمایه نگردد تزیید تعاملات و آزادی رفت و آمدها و معاملات تجارتی و اجتماعی به مرور زمان مسئله خط دیورند را در عمل حل می‌کند.
بزرگترین میراث استعمارگران اروپایی ایجاد سرحدات مصنوعی بر منبای منفع نظامی و سیاسی استعماری زمان گذشته می‌باشد که با توجه به تاریخ و فرهنگ و تقسیمات قومی کشورها امروز قابل فهم نیستند. مشکل خط دیورند یکی از مثال‌های بارز این چنین خطوط سرحدی غیر عادلانه استعناری است که در هفتاد سال گذشته بر مناسبات دو کشور افغانستان و پاکستان سایه انداخته و از طرف سیاستمداران این دوکشور آگاهانه با آن مقابله نشود، همچنان سایه خواهد انداخت. پایان
شرح برخی از موضوعات و معرفی برخی منابع
[i] Federally Administered Tribal Areas) FATA(
[ii] CHAPTER X: THE ECONOMIC AND SOCIAL COUNCIL -Article 69: The Economic and Social Council shall invite any Member of the United Nations to participate, without vote, in its deliberations on any matter of particular concern to that Member.
CHAPTER XI: DECLARATION REGARDING NON-SELF-GOVERNING TERRITORIES Article74 Members of the United Nations also agree that their policy in respect of the territories to which this Chapter applies, no less than in respect of their metropolitan areas, must be based on the general principle of good neighbourliness, due account being taken of the interests and well-being of the rest of the world, in social, economic, and commercial matters.
[iii]- مونتستیوارت الفونستون، گذارش سلطنت کابل و ملحقات آن در هندوستان، تارتاری و فارس رنجیت را در عقب انگلیس‌ها همکاری نمود تا یک دیوار باشد تا افغان‌ها نتوانند به مردم هند در مقابل انگلیس‌ها کمک نمایند. مهاراجه‌های هندوستان در سال‌های اخیر قرن هژدهم از زمان شاه پادشاه افغانستان طلب کمک کرده بودند.
[iv]- دلیل ان این بود که انگلیس‌ها موقع یابد تا اول تمامی مناطق هند جنوبی را در تحت کنترول آورده پس از آن دیوار رنجیت سنگ را که هردو طرف دشمن در انتظارش است از بین خواهد برد؛ و انگلیسی‌ها همین عمل را اجرا کردند. زمانیکه رنجیت فوت نمود. انگلیس‌ها اولاً دولت افغان را ضعیف ساختند پس از ان بر پنجاب حمله نموده توسط معاهده جمرود با امیر دوست محمد خان پنجاب را از خاک افغان جدا کردند. سپس مناطق پشتونخواه امروزی را توسط معاهده دیورند در ۱۸۹۳ از خاک افغانستان جدا کردند.
[v]- در زمان دوست محمدخان، ولیعهد او غلام حیدر خان در تاریخ ۳۰ مارچ ۱۸۵۵، معاهدهای که به شناخته شدهاست را با سر جان الرنس، گورنر جنرال پنجاب امضا نمود و باعث شد مناطق معاهده جمرود به انگلیس ولایات سواحل راست سند و بلوچستان رسما تسلیم گردید. ماده‌هایی از معاهده که منجر به جدایی مناطق ولایات سواحل راست سند و بلوچستان از افغانستان شد:
- ماده اول: مابین آنریبل ایست اندیا کمپنی و جناب امیر دوست محمد خان والی کابل و آن ممالک افغانستان که در قبضه باشد، و ورثای امیر مذکور صلح و دوستی دوامی خواهد بود. — میر غالم محمد غبار، افغانستان درمسیر تاریخ، چاپ چهارم ۱۳۶۸، ص ۵۸۳–۵۸۴
ماده دوم: آنربیل ایست کمپنی معاهده می‌نماید که احترام آن علاقه‌جات افغانستان را که حاال در تصرف باشند، بکنند و ابدا در آن‌ها مداخله ننمایند. — میر غالم محمد غبار، افغانستان درمسیر تاریخ، چاپ چهارم ۱۳۶۸، ص ۵۸۳–۵۸۴
- ماده سوم: جناب امیر دوست محمد خان والی کابل و آن علاقه‌جات افغانستان که حاال در قبضه او
می‌باشند، عهد می‌نماید ازطرف خود و ازطرف ورثای خود علاقه‌جات آنریبل ایست کمپانی را احترام نماید و ابدا در آن‌ها مداخله ننمایند، و با دوستان آنریبل ایست اندیا کمپانی دوست باشند و با دشمنان کمپانی مذکور دشمن باشند. — میر غالم محمد غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، چاپ چهارم ۱۳۶۸، ص ۵۸۳– ۵۸۴
- میرغلام ممحمد غبار. افغانستان در مسیر تاریخ. چاپ چهارم. مرکز نشر انقالب با همکاری جمهوری، س ۱۳۶۸. ص۵۸۴–۵۸۳ .
- مونستوارت الفونستون “گذارش پادشاهی کابل و توابع آن در تارتاری، فارس و هندوستان”، در دو جلد به زبان انگلیسی، چاپ لندن، 1842م
- افغانستان در پنج قرن اخیر، میرمحمد صدیق فرهنگ، جلد اول، انتشارات محمدوفایي، چاپ دوم قم 1374شمسي.
- افغانستان در مسیر تاریخ، میرغالم محمد غبار، جلد اول، صحافي احساني، قم 1375شمسي
- تاریخ مختصر افغانستان، عبدالحي حبیبي، چ. سوم 1377 هـ.ش دانش كتابخانه پیشاور
- تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نزدهم میالدی، محمود محمود، چاپ چهارم، تهران ۱۳۵۳ه. ش.
- وبسیات انگلیسی گندهارا تاریخ 11اپریل 2018
- روزنامه اکسپرس تریبیون پاکستان
